22 .‘ತಿಗಲೆ’ ಪುರಾಣೊಡು ‘ತಿಗಲೆಗಂಟೆರು’

‘ತಿಗಲೆಗಂಟೆ’ ಪಣ್ಪಿ ತುಳುತ ನುಡಿಕಟ್ಟು ಎನ್ನ ಗಮನೊಗು ಬನ್ನಗ, ಆಯಿತ ಮಿತ್ತ್ ಬರೆವರೆ ಮನಸ್ಸಾಂಡ್.   ಕಾರಣಾಂತೊರೊಡ್ ಬರೆವರಾಜಿ.  ಆಂಡ, ಏಪ್ರಿಲ್ ಪತ್ತೆಕ್ ಪ್ರಕಟವಾತಿನ ಪೂಮಾಲೆದ ಕಂತು 18ಡು – ಒಗಟುಲಾ-ಗಾದೆಲಾ – ಗೊಂಚಿಲ್ 9ಡು – ಈ ನಾಡನುಡಿನು ಸೇರ್ಸಾವುದೆ: 

“ಆಯೆನ ಬೆರಿಯೆ ನೇಲೊಂದು ಜನಕುಲ್ಲರ್ ಪಾಕ ತಿಗಲೆಗಂಟೆರ್”

ಎಚ್ಚ ಬುಡಪಾವಂದೆ ಈತೇ ಬರೆತೆ: “ಸಮಾಜಕಂಟಕೆರು ಅಥವಾ ಕಾಸುದಕೆಳೆನ ಪಿರವುಡ್ ತಿರುಗುದು, ತಿಂದುದು, ತಿಗಲೆ ಬುಲೆ ಪೊವೊಂದು ಪೋಡಿಗೆದಾಂತೆ ಉಲ್ಲೆರು ಕೆಲವೆರು”. ಈ  ತಿಗಳೆಗಂಟೆರೆನ ವಿಸಯ ವಿಸ್ತಾರೊಡು ತೂಕ.

ತಿಗಲೆ

ತೂವರೆ ‘ತಿಗಲೆ’ ಒಂಜಿ ಎಲ್ಯ ಸಬುದ.  ಆಂಡ ದಿಂಜ ಅರ್ಥೊಡು ರೂಡಿಡುಂಡು. ತಿಗಲೆದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅರ್ಥ : ಎದೆ, ಹೃದಯ, ಮಿರೆ - ಇಂಚ ಮಾತ.  ಭಾವಾರ್ಥೊಡು: ಪೋಡಿಗೆ ದಾಂತಿನ ಸ್ವಭಾವ, ಎದೆಗಾರಿಕೆತನ, ಕೆಚ್ಚು – ಇತ್ಯಾದಿ.  ಭಾರಿ ಭಾರಿ ತಿಗಲೆದ ಪಾತೆರೊಳು ಉಳ್ಳ - ಜೋಡುನುಡಿಯಾದು. 

ತಿಗಲೆಡೆ ಸಾದಿ ಕೊರ್ಪಿನಿ

ಅರ್ಥ: ಪೂರಪೂರ ಸಹಾಯ, ಸಹಕಾರ, ರಕ್ಷಣೆ  ಕೊರ್ಪಿನಿ.  ಭೂತಕೋಲ/ನೇಮೊಡು ಈ ಮದಿಪುನು ಕೇಣ್ಡುಪ್ಪರ್:  ‘ಎಡ್ಡೆಡ್ ಬತ್ತುಂಡ ತಿಗಲೆಡ್ ಸಾದಿ ಕೊರುವೆ, ತತ್ತುಂಡ, ಸುರಿಯೊಡ್ (ಖಡ್ಗ, sword) ಸಾದಿ ತೋಜಾವೆ’.

ತಿಗಲೆಡ್  ರೋಮ 

ಮಾತೆರ್ಲಾ ಕೆಣ್ದಿನ ಈ ಪಾತೆರೊನು ತೂಲೆ.  “ತಿಗಲೆಡು  ರೋಮ ದಾಂತಿ ಆಣೊಲೆನು ನಂಬೆರೆ ಬಲ್ಲಿ.  ಮಿರೆ ದಾಂತಿ ಪೊಣ್ಣುನೆಲಾ ನಂಬೆರೆ ಬಲ್ಲಿ.”

ನಿನ್ನ ತಿಗಲೆನಾ/ ನಿನ್ನ ತಿಗಲೆಗ್ !

ಆಶ್ಚರ್ಯಸೂಚಕ ವಾಕ್ಯ.  ಸೊರ್ಕುಡು ಪಾತೆರುನ  ಅಹಂಕಾರಿಲೆನು ತೂದು ಪಣ್ಪಿನ ಉದ್ಗಾರ,  ನೆರ್ಪಿನೆತ್ತ್ ದುಂಬು.

ತಿಗಲೆಡು ಕುಲ್ಲುನು

ಎಲ್ಯ ಜೋಕುಲೆನು ತಿಗಲೆಡು ಕುಳ್ಪಾವುದ್, ಹಿರಿಯರ್ ಜೋಕುಲೊಟ್ಟುಗು ಗೊಬ್ಬುವೆರು.  ಅಂಚಿನ ಜೋಕುಳು, ದುಂಬುಗು ಅತಿ ಸಲುಗೆ ದೇತ್ತೊಣುವೆರು.  ಆಯಿಡಾತ್ರ, ತುಳುಟು ಕುಡೊಂಜಿ ನುಡಿ ಮುತ್ತು ಉದುರುನು:  “ತಿಗಲೆಡು  ಕುಲ್ಲೊಂದು ಮುಂಡೊಡು ಬಚ್ಚಿರೆ ಗುದ್ದುವೆ.”

ಏರೆಗುಲ ಒರಿಯಗು  ಅತಿ ಸಲುಗೆ ಕೊರೆರ ಬಲ್ಲಿ.  ಆಯಿ ಸಲುಗೆದ ದುರುಪಯೋಗ ಮಾಲ್ಪುವೆ. ಶುರುಟೆ ಜಾಗ್ರತೆಡು ಉಪ್ಪೋಡು. ಇಜ್ಜಾಂಡ, ತಿಗಲೆಡು ಕುಳ್ಳುದು  ಮುಂಡೊ (forehead)-ಡು ಬಚ್ಚಿರೆ ಗುದ್ದುನಕುಲ ಸಂಖೆ  ಕಮ್ಮಿ ಇಜ್ಜಿ. 

ಸಲುಗೆದ  ದುರುಪಯೋಗನು  ಈ ತಿರ್ತುದ  ಗಾದೆಲೆಳುಲಾ ತೆರಿಪಾವುನು :

 

“ಸಲುಗೆ ತಿಕ್ಕುಣ್ಡ, ನಾಯಿ ನೆಸಲ್  (forehead) ನೆಕ್ಕುನೆಗ.”

“ಸಲುಗೆ ತಿಕ್ಕಿನ ನಾಯಿ ಬಿಸಲೆ ನೆಕ್ಕುಣ್ಡುಗ್ಯ.”

ಬಿಸಲೆ = ಅಗಲ ಬಾಯಿದ ಕಜಿಪು ಮಲ್ಪುನ ಮಣ್ಣುದ ಮಡಕೆ (Wide-mouthed, flat-based curry making earthen vessel,now rarely used in rural areas also, except for cooking fish curry).

ತಿಗಲೆ ಒಡೆಪುಣಿ/ಬರ್ಪಿನಿ/ನೆಗೆಪುಣಿ

ಪ್ರಾಯ ಬಯಿದಿ ಪೊಣ್ ಜೋಕುಲೆಗು ತಿಗಲೆಡ್  ಮಿರೆಪುಡಾವುದು ಬರ್ಪಿನಿ.  ‘ಮಿರೆ ಬನ್ನಗ ಪೊಣ್ಣೊಲೆಗು ನೆಲ ತೋಜಿಜಿಗ್ಯ’ ಇನ್ಫಿ ಗಾದೆ ಬಳಕೆಡ್ ಉಂಡು.   ಈ ಪೊಸ ರೂಪೊಡ್, ಆಕೆಳೆಗು ಒಂಜಿ ಚಪಲತನ, ವಯ್ಯಾರ - ತೆರಿಯಂದಿ ಜವಣಿಗೆದ ಒಂಜಿ ಮೊದ್ದುತನ ಬರ್ಪುನು . ತೆಲಿಕೆ-ನಲಿಕೆಡ್ ಜಗ ತೊಜುಜಿ.  ಜಾಗ್ರತೆ ದೆತ್ತೊಂಜಿಡ, ಗುರಿಕು ಬೂರುನ  ಪ್ರಸಂಗೊಳು ಬರೆರಇಯಾವು. 

ತಿಗಲೆದ ಕಟ್ಟ

ಪ್ರಾಯೋಗು ತಕ್ಕ ಬುಲೆವುನ ತಿಗಲೆದ ಆಕಾರ – ಪನ್ನುಣ್ಡ  ತಿಗಲೆದ ಗೂಡು. ‘ನಿನ್ನ  ತಿಗಲೆದ ಕಟ್ಟನಾ’– ಉಂದೊಂಜಿ ನೆರ್ಪಿನ ಪಾತೆರೊ.

ತಿಗಲೆ  ಕಲ್ಲು ಮಲ್ಪುನಿ

To endure  patiently. ಕಷ್ಟ ಬನ್ನಗ ನಮ್ಮ ತಿಗಲೆನು ಕಲ್ಲು ಮಳ್ಪೊಡು.  ‘ತಿಗಲೆ ಕೊರ್ದು’ ಧೈರ್ಯೊಡು ಕುಡ ಬರ್ಪಿ ಕಷ್ಟ-ಸುಖೋನು ಅನುಭವಿಸೆರೆ ‘ತಿಗಲೆ ಗಟ್ಟಿ’ ಮಳ್ಪೊಡು.  ಶಕ್ತಿವಂತೆರು ಆವೊಡು.  ‘ತಿಗಳೆ ಗುದ್ದೋಣೆರ’ ಬಲ್ಲಿ.  ನಿರಾಶೆಡು, ಬತ್ತಿನಕೆಳೆಡ ಎದುರು ತನ್ನ ಕಷ್ಟೊನು ಪಾತೆರ್ದು ಬುಲಿಪೆರ ಬಲ್ಲಿ.

ತಿಗಲೆ ನೋತೊಣುನಿ

ತಿಗಲೆಗು ಆಕೊಣ್ದು,  ದನಿ ಕೊರ್ದು ಬುಲ್ಪಿಣಿ.  ಸಾವುದ ಇಲ್ಲಡು ಇಂಚಿನ ದೃಶ್ಯೊನುಅಪಗಪಗ ತೂದುಪ್ಪರ್. 

ತಿಗಲೆಗು ಪಡಿ ಪಾಡುನ

‘ಪಡಿ’ ಪನ್ನುಣ್ಡ ‘ಬಾಕಿಲ್’ (ಕದ,door)’ (ತುಳು ಬೊಕ್ಕ ಕನ್ನಡೊಡು).  ಇಂದೆಕು ಸುಮಾರು ಅರ್ಥೊಳು ಉಂಡು. ಅವು:  ಅಳತೆ (size, measurement), ತೂಕದ ಕಲ್ಲು (weighing stone),  ವಿಧಾನ, ರೀತಿ (Plan, Method), ಬಾರ್ ಒಕ್ಕುನ ಮಂಚ (Paddy thrashing frame, bench, made of wooden strips or laths), ಕೂಲಿ (wages), ಓಡದ ಕುಳ್ಳುನ ಅಡ್ಡ ಪಲಾಯಿ (crosswise plank of a boat), ಪ್ರತಿಫಲ (ರಡ್ಡ್ ಅರ್ಥೋಡ್: ಪುರಸ್ಕಾರ  ವಾ ಪ್ರತೀಕಾರ), ಇತ್ಯಾದಿ. (See Tulu Lexicon, pp. 1896-1897).

ಉಂದೊಂಜಿ ಮನುಷ್ಯನ ದೇಹೊಗು ಕೊರ್ಪಿನ ಶಿಕ್ಷೆನು ತೆರಿಪಾವುನ ಪಾತೆರೊ.  ಒಂಜಿ ಕಾಲೊಡು, ಇಂಚಿನ ಶಿಕ್ಷ ಪದ್ಧತಿ ತುಳುನಾದುದು ಇತ್ತುನು.  ಕಯಿಕಂಜುಲು ತೋಟದ ಉಳಾಯಿ ಬರಂದಿನಂಚ ಬೇಲಿಗು ಇಂಚಿನ ಮುಳ್ಳು ಬಾಕಿಲುನು ದೀವೊಂದುಇತ್ತೆರ್.

1.  ಜಾಸ್ತಿ ಉಣ್ನುಂಡ, ಕರಗಂದೆ, ತಿಗಲೆಗು ಮುಳ್ಳು ಚುಚ್ಚುನಂಚಿನ, ಉರಿ ಬರ್ಪಿನಂಚಿನ ಅನುಭವ ಆಪುಣು.  ಉಂದೆಕು ‘ತಿಗಲೆಡ್ ಪಡಿ ಪಾಡಿನಂಚ ಆತುನು’– ಇಂದುದು ಪನ್ಪೆರ್. 

2.  ‘ಪಡಿ’ ಪನ್ನುಣ್ಡ ‘ಮುಳ್ಳುದ ತಟ್ಟಿ. ಕಂಗುದ ವ ಬಿದಿರುದ ತಲಿಕೆಡು ಬಾಕಿಲ್ ಮಲ್ತುದು ಆಯಿಕ್ ಮುಳ್ಳುದ ಗೆಲ್ಲುನು, ನುಂಗುದಿನ ಪಜಿರುನು ಮೆಯ್ಪಾವೆರು.  ಪಿತ್ತಿಲ್ದ (backyard garden) ಬಾಕಿಲಿಗು ಇಂಚಿನ ತಟ್ಟಿನು ತುಳುನಾಡುಡು ಕಟ್ಟೊಂದಿತ್ತೆರು.  ಇಂಚಿನ ತಟ್ಟಿನು ಶಿಕ್ಷೆ ಕೊರೆರ ಉಪಯೋಗ ಮಲ್ತೋಂದಿತ್ತೆರು ದುಂಬುದ ಒಡೆಯರ್ನಕುಳು.  ಈ‌ ಪಾತೆರೊನು ತೂಲೆ:  “ಅಬ್ಬಣ್ಣನ ತಿಗಳೆಡ್ ಪಡಿಪಾಡ್ಡು ಮುಟ್ಟಾಯೆರು, ಚಿಮಿಟಿ ಪಾಡ್ಡುಲಾ ಗುದ್ದು ಗುದ್ದಾಯರ್”.

ತಿಗಲೆ ಗಂಟೆರು 

ಉಂದೊಂಜಿ ನಮ ಕೇಣ್ದಿತ್ತಿನ ನೆರ್ಪಿನ  ಪಾತೆರೊ.  ಇಂದೆತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅರ್ಥ: ಸೋಮಾರಿ, ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪೆರ ಮೆಯ್ ತಪ್ಪಾವುನಾಯಿ.  ಎಲ್ಯಿಡ್ ಕಲ್ತಿದಿನ ಶಿಶುಗೀತೆದ ಮಲ್ಲನಂಚ ಆಲಸಿ, ಕೆಲಸ ಪನ್ನುಣ್ಡ ಲೆಕ್ಕದಾಂತಿ ನೆವನ ಪಣ್ಡುದು ತಪ್ಪಾದು ದೆಪ್ಪುನಾಯಿ. “ಒಣಸುಗು ಬಲ್ಲ ಮಲ್ಲ” ಇಂದುದು ಲೆಪ್ಪನಗ, “ತಯಾರುಳ್ಳೆತ್ತ”  ಪಣ್ಪಿನಾಯಿ.  ಉಣೆರ ತಯಾರು. ತಿಂದು, ತಿಂದು ಬೊಜ್ಜು ಬುಲೆವುಣು.  ಅಯನ ದಪ್ಪ ಗಾತ್ರೋನು ತೂಯಿನಕೆಳ್ಗು ಪೋಡಿಗೆ ಅಪುಣು.

‘ಆಯೆ ನೇಲ ತಿಗಲೆಗಂಟೆ’  ಈ ಪಾತೇರೊಡು ತೆಗಳ್ತೆಲಾ ಉಂಡು, ಪುಗರ್ತೆಲಾ ಉಂಡು.  ಸೋಮಾರಿಯಾದು ಮೆಯಿ ಬುಲೆಪಾಯೆಡಲಾ, ಎದೆಗಾರಿಕೆ ಉಂಡು.  ಅಂಚಾದ್,ದುಂಬುದ ಕಾಲದ ರಾಜೆರ್ನಕುಳು, ಕಾಸುದಕುಳು ಮಾತ ಇಂಚಿನ ಜವನೆರ ಪಡೆನು ತಾಂಕೊಂದು ಇತ್ತೆರ್. 

‘ತಿಗಲೆ’ ಪಣ್ಣುಡ  ‘ಎದೆ’. ‘ಗಂಟೆ’ ಪನ್ನುಣ್ಡ ‘ಆಣ್’ ಬೊಕ್ಕ ‘ಆಣ್ ಪುಚ್ಚೆ’.  ಆಣ್ತನದ ತಿಗಲೆ ಇತ್ತಿನಾಯಿ ತಿಗಲೆಗಂಟೆ.  ದಷ್ಟಪುಷ್ಟ ಕಾಯದ ಶಕ್ತಿವಂತೆ, ಧೈರ್ಯವಂತೆ.  ಅಕುಳು ಯಾಪಲ ತರೆ  ಕಂತು ಪಾಡುದು ಕುಲ್ಲೊಂದುಪ್ಪುನ, ಪೆರ್ಮರಿದಂಚ ಜೆತ್ತೊಂದುಪ್ಪುನ ‘ತಿಗಲೆಕಂಡು’, ಕೆಲಸ ಕಳ್ವೆರು  ಅತ್ತ್.   ಕಾಲ ಬನ್ನಗ  ‘ತಿಗೆಲೆಗು ಒಯ್ತೊಣ್ದು’,‘ತಿಗಲೆ ತಟ್ಟುದು’, ‘ತಿಗಲೆ ನುರಿಪೆರ’  ತಯಾರು ಇತ್ತಿನಕುಲು– ನಮ್ಮ ಸೈನಿಕೆರನಂಚ. 

ತಿಗಲೆಗಂಟೆರು ಒಂಜಿ ಪುರಸ್ಕಾರದ ಪುದರು.  ತಿರಸ್ಕಾರದ ಪುದರು ಅತ್ತ್.   ಯಾಪಲ ಎಡ್ಡೆ ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪೆರ ತಯಾರುಪ್ಪುವೆರು.  ಅಂಚಿನಕೆಲ ಪಡ್ಕೆ ಕೆಲಸ ಮಳ್ಪವುನಕುಲುಲಾ ಉಳ್ಳೆರು.

     ಸೌಜನ್ಯ:  ಕೆಲವೊಂಜಿ ತಿಗೆಲೆದ ಜೋಡು ಪದೋಲೆನು ‘ತುಳು ನಿಘಂಟು’ (ಸಂಪುಟ 4)-ಡ್ಡು ದೆತ್ತೋನುದೆ.

- ಹೊಸಬೆಟ್ಟು ವಿಶ್ವನಾಥ್, ಪುಣೆ

                                  13.06.2017