23. ಒಗಟುಲಾ-ಗಾದೆಲಾ – ಗೊಂಚಿಲ್ 11

1..ಕಪ್ಪು ಉಂಡು ಕಸ್ತೂರಿಯತ್ತ್, ಬೊಲ್ದು  ಉಂಡು ಸುಣ್ಣ ಅತ್ತ್, ರೆಂಕೆ ಉಂಡು ಪಕ್ಕಿ ಅತ್ತ್.

ಅವೆಂಚಿನ? (ಉತ್ತರ: ಕಣ್ಣು)

2.  ಜಾಲದ ದುಗ್ಗಕ್ಕಗು ಮಿರೆಇಜ್ಜಿ.  ಸೇಡಿ/ಸುಣ್ಣ ಪಾಡ್ಡಿ ಇಲ್ಲಗು ಬಾಕಿಲ್ ಇಜ್ಜಿ.

(ಉತ್ತರ: ಪೆರಡೆ, ತೆತ್ತಿ)

3.  ತಿಕ್ಕಿನೆನ್ ತಿನ್ಪಿ  ತಿಂಬಟ್ಟುಗು  ಏತ್  ಕೊರುಂಡಲಾ  ಇಯಾವಂದು.

ಉತ್ತರ: ತೂ, ಅಗ್ನಿ.   ಬಾಕುಡೆನಕೆಳೆಗುಲ, ಏತ್  ತಿನ್ನುಲಾ ಬಂಜಿ ಅರಕೆನೇ ಉಪ್ಪುನು.

4.  ಪೆದ್ದಿ ಕರ್ಲ್ಗು ಕುರತೆಲ್ ಇಜ್ಜಿ. 

ಪೆದ್ದಿನ ಅಪ್ಪೆ, ತನ್ನ ಬಾಲೆನು ತೂವೆರ ಕುರ್ತೆಲ್ ಮಲ್ಪಯೊಳು.  ಬಾಲೆದ ಪಿ, ಪಡ್ಕೆ, ಬೊಕ್ಕ ವಾಂತಿನು ದೆಪ್ಪೆರೆ ಹೇಸಿಗೆ ಮಲ್ಪಯೊಳು.  ಆಂಡ, ಇತ್ತೆದ ನೌಕರಿ ಮಲ್ಪುನ ಅಪ್ಪೆನಕುಳು, ಕುರ್ತೆಲ್ ತೋಜಾವೆರ್.  ಅಂಚಾದು ಬಾಲೆನು ತಾಂಕೆರೆ ದಾದಿನಕೆಳೆನುನ್ ದಿಪ್ಪೆರು.  ಬಾಲೆಗು ಅಪ್ಪೆನ ಮೆಯಿತ ಬೆಚ್ಚ ತಿಕ್ಕುಜಿ, ಪ್ರೀತಿ ತಿಕ್ಕುಜಿ.  ಎಚ್ಚಿನ ಜೋಕುಲಿಗೆ ಪುಕ್ಕೆಲು ಸ್ವಭಾವ ಬರು.  ಶಿಶುವಿಹಾರೊಡ್ (ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವ ಖಾಸಗಿ) ಬಾಲೆನೆನು ಎಡ್ಡೆ ರೀತಿಡ್ ತೂಪೆರ್ ಪಣ್ಪಿನ  ಭರವಸೆ ಇಜ್ಜಿ.  ದೇಶ ಬುಡ್ಡು ಪರದೇಶೊಡ್ ಬುಲೆಯಿನ ಏತೋ ಜೋಕುಳು ಎಲ್ಲಿಡ್ ಮಂದ ಬುದ್ಧಿದಕುಳು ಅತಿನ ಏತೋ ಉದಾಹರಣೆಲು ಉಂಡು.  ದಾಯೆಕು ಪನ್ನಗ ‘ಪಾಲನ ಇಲ್ಲುದ’ ಆಕುಳು ಜೋಕುಲೆಗು ನಿದ್ರೆದ ಗೋಲಿ ತಿನ್ಪಾವುದ್ ಜೆಪುಡಾವೆರು.

5.  ಕೂರಿಗುಲಾ ತಿಕ್ಕಯೆ, ಕುತ್ತರಿಗುಲಾ ತಿಕ್ಕಯೆ.

ಮೀನು ಪತ್ತುನಗ, ಪತ್ತುನ ಸಾಧನೆದ ಉಳಾಯಿ ತಿಕ್ಕಂದಿನಂಚ ತಪ್ಪಾದು ದೆಪ್ಪುನ ಮೀನುಲೆನು ತೂದು ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಉಂಡಾತುನು,ಈ ಪಾತೆರೊನು, ಯಾವೊಂಜಿ ಉಪಾಯೊಗುಲಾ ತಿಕ್ಕಂದೆ ತಪ್ಪಾವುದುದೆಪ್ಪುನ ಚಾಣಾಕ್ಷರೆಗು, ಬುದ್ಧಿವಂತೆರುಗು ತುಲನೆ ಮಲ್ತುದು ಪಣ್ತೆರು. ನೀರುದ  ಉಳಾಯಿದ  ಮೀನುದಂಚ ಆಕುಳು ಭಾರಿ  ಚಲಾಕಿಗೊಬ್ಬು ಗೊಬ್ಬುವೆರ್.

‘ಕೂರಿ’ (weel) ಪನ್ನುಣ್ಡ, ಬೆದುರು/ ಬೂರುದ ಸಲಾಕೆ/ಬೆತ್ತದೊಡು ಮಳ್ತಿನ ಸ್ತಂಭ/ಶಂಕು ಆಕಾರದ ಮೀನು ಪತ್ತುನ ಬಲೆ.   ಕುತ್ತರಿ ಅಥವಾ ಮಕ್ಕರಿ/ಮಕ್ಕೇರಿ ಪನ್ನುಣ್ಡ ಬೂರುಡು ವ  ಬೆದುರುದ ಸಲಾಕೆಡು ಮಳ್ತಿನ  ಅರೆ ಉರುಟು ಆಕಾರದ ಕುಕ್ಕೆ.  ಇಂಚಿನ ಕುಕ್ಕೆನು ಕೋರಿನು ಪತ್ತುದು ದಿವೆರಲಾ  ಬೊಕ್ಕ ಮೀನು ಪತ್ತೆರ್ಲಾ  ಉಪಯೋಗ ಮಲ್ಪುವೆರು.  ಮಿತ್ತ್  ಮೆಯಿಟ್ ಅಂಗೈನು ನುರುಪುನಾತ್ ಇಡೆ ಉಂಡು.  ಆಯಿತ ಉಲಾಯಿ ಕೈ ಪಾಡ್ಡು ಕೋರಿಗೂ ಬಾರ್ ಪಾಡೆರ ಆಪುನು.  ಬೊಕ್ಕ ಮೀನು ಪತ್ತನಗ, ಬುಟ್ಟಿದ ಉಳಾಯಿ ತಿಕ್ಕುದು ಬೂರ್ದಿನ ಮೀನುನು ದೆಪ್ಪೆರೆಲಾ ಆಪುಣು.

ಕುತ್ತೆರಿಗ್ ಪೋಪಿಣಿ ಪನ್ನುಣ್ಡ, ಮೀನು ಪತ್ತೆರ ಪೊಪಿನ ಒಂಜಿ ವಿಧಿ ಅಥವಾ ಆಚರಣೆ. ಖಂಡೆವು (ಕಂಡ್ಯ)-ದ ಆಯನದ ಅಂಗವಾದ್ ನಂದಿನಿ ತುದೆಟು (ಪಾವಂಜೆ-ಮುಕ್ಕ) ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮೀನು ಪತ್ತುನ ಸಂಪ್ರದಾಯನು ನೆನೆಪುಳೆ.  ಬೇಶ (ವೃಷಭ) ಸಂಕ್ರಮಣದಾನಿ  (ಮೇ 14 ಅಥವಾ 15ನೆಕ್ಕು) ಈ ಉತ್ಸವ ನಡಪು. ಅವುಳು, ನೂಲುದ ಬಲೆ ಅತ್ತಾನ್ದೆ ಬೂರುಡು, ತೊಲಕೆ (ಸಲಿಕೆ)ಡು ಮಲ್ದಿನ ಇಂಚಿನ ಸಾಧನೊನು ನಿಕುಳು  ತೂದುಪ್ಪರು. (Read our Post-292/30.12.2011 in tulu-research.blogspot.com).

6. ಮಕ್ಕರಿಗುಲಾ ತಿಕ್ಕುಜಿ, ಕೂರಿಗುಲಾ ಪೊಗ್ಗುಜಿ

ಈ ಗಾದೆದ ಅರ್ಥಲಾ ಮಿತ್ತುಡು ಪಂತಿನ ಗಾದೆನಂಚೆನೆ.  ಮೀನು ಪತ್ತನಗ, ಮೀನು ಬಲೆಕು ತಿಕ್ಕಂದೆ ಅಂಚಿ- ಇಂಚಿ ಬಲಿಪುನ, ತಪ್ಪಾವುನ ಚುರುಕು ಗೊಬ್ಬುನು ತೂದು,ನಮ್ಮ ದುಂಬುದಕುಳು ಈ ಸ್ವಭಾವೊನು ಚಾಲಾಕಿ ಜನಕುಳೆಗು ಹೋಲಿಕೆ ಮಳ್ತಿದೆರು.

7.  ನಾಲಾಯಿದ ತಪ್ಪುಗು ಕೂಳಿಗ್ ಶಿಕ್ಷೆ

ಒರಿಯನ ತಪ್ಪು ಇಜ್ಜಾಂಡಲ,ಆಯಗಎಂಚ ಕಷ್ಟ ತಿಕ್ಕುನಿಂದ್ಪಂಪುನು ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟು. ಎಂಚ ಇಂದುದು ತೂಲೆ :

ಒರಿ ಬೊಕ್ಕೊರಿಯಗು ಹಾಳು ಪಾತೆರೊ ಪಣುಂಡ, ಲಡಾಯಿ ಆಪುಣು.  ಪಂತಿನಾಯಿನ ಕೊಡೊಂಜಿಗು, ಕೆನ್ನೆಗು ಪೆಟ್ಟು ಬೂರುನು, ಕೂಳಿ ತಾಲುನು. ‘ನಾಲಾಯಿ ಒರಿಯನಕುಲೊನು ತೋಜಾವುನು’ ಪಣ್ಪಿಣ ಗಾದೆ ಉಂಡು..

ಉಣ್ಣನಗ ನಾಲಾಯಿ ಅಂಚಿಂಚಿ ತಿರುಗುದು ತಿನ್ಪಿಣ ವಸ್ತುಲೆನು ಕೂಳಿದಡಿಕು ಪಾಡುನು. ಅಮಸರೊಡು ನಾಲಯಿಗು ಆಯಿಟ್ ಇತ್ತಿನ ಗಟ್ಟಿ ವಸ್ತು ತಿಕ್ಕುಜಿ.  ಈ ಗಟ್ಟಿ ವಸ್ತು ಕೂಳಿದಡಿಕು ಬೂರ್ದುಕಟ್ಕ-ಇಂದು ಕೂಳಿದ ಕೆತ್ತೆ ಪೋವು ವ ಕೂಳಿ ತುಂಡಾಪಿನ ಪ್ರಸಂಗಲಾ ಬರು.

 

8.  ಕುಚ್ಚಣಿಕೆ ಉಣ್ಪುಡ್ಡು ಮೆಚ್ಚಣಿಗೆದ ತೆಲಿಯೆಡ್ಡೆ

ಒರಿಯನ ಅಡಿಯಾಳಾದಿತ್ತಿಂಡ, ಕೆಲಸ ಮಲ್ತುಂಡಲಾ ನೆರಡ ಕೇನೊಡು, ಹಂಗುಡ್ ಉಪ್ಪೊಡು.  ತಿರಸ್ಕಾರೊಡ್ ಕೊರಿನನುಪ್ಪುನು– ಎಡ್ಡೆಲಾ ಉಪ್ಪು, ಪರಂಗುದುಲಾ ಉಪ್ಪು –ದುಃಖೋಡ್ ಉಣೋಡಾಪುಣು.  ನಮಕು ನಮನೆ ಆಳಾದು ಕೆಲಸ ಮಲ್ತುದು, ತಿಕ್ಕಿನ ವಂತೆನ-ದಿಂಜನ ತಿಕ್ಕಿನ ಸಂಪಾದನೆಡು  ಗಂಜಿ ಮಲ್ತುದು ಉಣ್ಣೂಂಡ ಅವ್ವೆ ರುಚಿಯಾವು.  ನುಪ್ಪು ಹೆಚ್ಚ ಇಜ್ಜಿಡಲ, ಆಯಿತ ತೆಲಿ ಪರುಂಡಲ ಮನಸ್ಸುಗು ಮೆಚ್ಚಿಗೆ ಅವು, ಮೆಯಿಕ್ ಪತ್ತು.

ಕೆಲವರು - ಮಾತ ಇತ್ತಿನಕುಲು – ಬತ್ತಿನಕೆಳೆಗು ಒಣಸು ಕೊರೆರ ಮನಸ್ಸು ಇಜ್ಜಿಡಲಾ ನೆರ್ದು ಕೊರ್ಪೆರು.  ಅಂಚೆನೆ, ಕೊರೆರ  ಉಪ್ಪಂದಿನ ಬಡವೆರು ತುನುಕುಲು ಉಂಪಿನ ಗಂಜಿತೆಲಿದ ನುಪ್ಪುನು ಕೈಯಾರೆ ಮೆಚ್ಚಿದು  ಕೊರ್ಪೆರ್.  ಆಯತರುಚಿಯೆ ನೇಲ್ಯ .

ಈ ತಿರ್ಲುದ  ಪಾತೆರುಡು, ಬಡತನೊಡು ಇತ್ತಿನಕುಲು ಏತ ನೆಮ್ಮದಿಡ್  ಉಳ್ಳೆರು ಪಣ್ಪಿಣ ವಿಷಯ ಗೊತ್ತಾವು.

9.  ಬಿರುಸುದ ಬದುಕು ದುರುಸುದ ಲೆಕ್ಕ

ಆಡಂಬರ ಬದುಕು ದುರುಸು ಬಾಣದಂಚ ಒಂತೆ ಸಮಯ ಮುಟ್ಟ ಮಿಂಚಿನು.

10. ಬಿಸಲೆಡ್ ಗಂಜಿ ಇಜ್ಜಾಂಡಲ ಮುಕ್ಕುರು/ಡುಕ್ಕುರು ಉಂಡು

ಒರಿ ಗಂಜಿ ತಿನೆರ ಗತಿ ಇಜ್ಜಾಂಡಲ, ಬೋರಿದಂಚ ಡುರುಕು ಪಾಡುವೆ.  ಕೆಲವರು ಬಲ ಇಜ್ಜಿಡಲ ಅಹಂಕಾರ  ತೋಜಾವೆರು.  ಅಂಚಿನಕೆಳೆನು ತೂದು  ಈ ಪಾತರ ಉದಿತುನು.

ನೆಯ್ತಿನಾರ್:  ಹೊಸಬೆಟ್ಟು ವಿಶ್ವನಾಥ್ (ಪುಣೆ)

29.06.2017

22 .‘ತಿಗಲೆ’ ಪುರಾಣೊಡು ‘ತಿಗಲೆಗಂಟೆರು’

‘ತಿಗಲೆಗಂಟೆ’ ಪಣ್ಪಿ ತುಳುತ ನುಡಿಕಟ್ಟು ಎನ್ನ ಗಮನೊಗು ಬನ್ನಗ, ಆಯಿತ ಮಿತ್ತ್ ಬರೆವರೆ ಮನಸ್ಸಾಂಡ್.   ಕಾರಣಾಂತೊರೊಡ್ ಬರೆವರಾಜಿ.  ಆಂಡ, ಏಪ್ರಿಲ್ ಪತ್ತೆಕ್ ಪ್ರಕಟವಾತಿನ ಪೂಮಾಲೆದ ಕಂತು 18ಡು – ಒಗಟುಲಾ-ಗಾದೆಲಾ – ಗೊಂಚಿಲ್ 9ಡು – ಈ ನಾಡನುಡಿನು ಸೇರ್ಸಾವುದೆ: 

“ಆಯೆನ ಬೆರಿಯೆ ನೇಲೊಂದು ಜನಕುಲ್ಲರ್ ಪಾಕ ತಿಗಲೆಗಂಟೆರ್”

ಎಚ್ಚ ಬುಡಪಾವಂದೆ ಈತೇ ಬರೆತೆ: “ಸಮಾಜಕಂಟಕೆರು ಅಥವಾ ಕಾಸುದಕೆಳೆನ ಪಿರವುಡ್ ತಿರುಗುದು, ತಿಂದುದು, ತಿಗಲೆ ಬುಲೆ ಪೊವೊಂದು ಪೋಡಿಗೆದಾಂತೆ ಉಲ್ಲೆರು ಕೆಲವೆರು”. ಈ  ತಿಗಳೆಗಂಟೆರೆನ ವಿಸಯ ವಿಸ್ತಾರೊಡು ತೂಕ.

ತಿಗಲೆ

ತೂವರೆ ‘ತಿಗಲೆ’ ಒಂಜಿ ಎಲ್ಯ ಸಬುದ.  ಆಂಡ ದಿಂಜ ಅರ್ಥೊಡು ರೂಡಿಡುಂಡು. ತಿಗಲೆದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅರ್ಥ : ಎದೆ, ಹೃದಯ, ಮಿರೆ - ಇಂಚ ಮಾತ.  ಭಾವಾರ್ಥೊಡು: ಪೋಡಿಗೆ ದಾಂತಿನ ಸ್ವಭಾವ, ಎದೆಗಾರಿಕೆತನ, ಕೆಚ್ಚು – ಇತ್ಯಾದಿ.  ಭಾರಿ ಭಾರಿ ತಿಗಲೆದ ಪಾತೆರೊಳು ಉಳ್ಳ - ಜೋಡುನುಡಿಯಾದು. 

ತಿಗಲೆಡೆ ಸಾದಿ ಕೊರ್ಪಿನಿ

ಅರ್ಥ: ಪೂರಪೂರ ಸಹಾಯ, ಸಹಕಾರ, ರಕ್ಷಣೆ  ಕೊರ್ಪಿನಿ.  ಭೂತಕೋಲ/ನೇಮೊಡು ಈ ಮದಿಪುನು ಕೇಣ್ಡುಪ್ಪರ್:  ‘ಎಡ್ಡೆಡ್ ಬತ್ತುಂಡ ತಿಗಲೆಡ್ ಸಾದಿ ಕೊರುವೆ, ತತ್ತುಂಡ, ಸುರಿಯೊಡ್ (ಖಡ್ಗ, sword) ಸಾದಿ ತೋಜಾವೆ’.

ತಿಗಲೆಡ್  ರೋಮ 

ಮಾತೆರ್ಲಾ ಕೆಣ್ದಿನ ಈ ಪಾತೆರೊನು ತೂಲೆ.  “ತಿಗಲೆಡು  ರೋಮ ದಾಂತಿ ಆಣೊಲೆನು ನಂಬೆರೆ ಬಲ್ಲಿ.  ಮಿರೆ ದಾಂತಿ ಪೊಣ್ಣುನೆಲಾ ನಂಬೆರೆ ಬಲ್ಲಿ.”

ನಿನ್ನ ತಿಗಲೆನಾ/ ನಿನ್ನ ತಿಗಲೆಗ್ !

ಆಶ್ಚರ್ಯಸೂಚಕ ವಾಕ್ಯ.  ಸೊರ್ಕುಡು ಪಾತೆರುನ  ಅಹಂಕಾರಿಲೆನು ತೂದು ಪಣ್ಪಿನ ಉದ್ಗಾರ,  ನೆರ್ಪಿನೆತ್ತ್ ದುಂಬು.

ತಿಗಲೆಡು ಕುಲ್ಲುನು

ಎಲ್ಯ ಜೋಕುಲೆನು ತಿಗಲೆಡು ಕುಳ್ಪಾವುದ್, ಹಿರಿಯರ್ ಜೋಕುಲೊಟ್ಟುಗು ಗೊಬ್ಬುವೆರು.  ಅಂಚಿನ ಜೋಕುಳು, ದುಂಬುಗು ಅತಿ ಸಲುಗೆ ದೇತ್ತೊಣುವೆರು.  ಆಯಿಡಾತ್ರ, ತುಳುಟು ಕುಡೊಂಜಿ ನುಡಿ ಮುತ್ತು ಉದುರುನು:  “ತಿಗಲೆಡು  ಕುಲ್ಲೊಂದು ಮುಂಡೊಡು ಬಚ್ಚಿರೆ ಗುದ್ದುವೆ.”

ಏರೆಗುಲ ಒರಿಯಗು  ಅತಿ ಸಲುಗೆ ಕೊರೆರ ಬಲ್ಲಿ.  ಆಯಿ ಸಲುಗೆದ ದುರುಪಯೋಗ ಮಾಲ್ಪುವೆ. ಶುರುಟೆ ಜಾಗ್ರತೆಡು ಉಪ್ಪೋಡು. ಇಜ್ಜಾಂಡ, ತಿಗಲೆಡು ಕುಳ್ಳುದು  ಮುಂಡೊ (forehead)-ಡು ಬಚ್ಚಿರೆ ಗುದ್ದುನಕುಲ ಸಂಖೆ  ಕಮ್ಮಿ ಇಜ್ಜಿ. 

ಸಲುಗೆದ  ದುರುಪಯೋಗನು  ಈ ತಿರ್ತುದ  ಗಾದೆಲೆಳುಲಾ ತೆರಿಪಾವುನು :

 

“ಸಲುಗೆ ತಿಕ್ಕುಣ್ಡ, ನಾಯಿ ನೆಸಲ್  (forehead) ನೆಕ್ಕುನೆಗ.”

“ಸಲುಗೆ ತಿಕ್ಕಿನ ನಾಯಿ ಬಿಸಲೆ ನೆಕ್ಕುಣ್ಡುಗ್ಯ.”

ಬಿಸಲೆ = ಅಗಲ ಬಾಯಿದ ಕಜಿಪು ಮಲ್ಪುನ ಮಣ್ಣುದ ಮಡಕೆ (Wide-mouthed, flat-based curry making earthen vessel,now rarely used in rural areas also, except for cooking fish curry).

ತಿಗಲೆ ಒಡೆಪುಣಿ/ಬರ್ಪಿನಿ/ನೆಗೆಪುಣಿ

ಪ್ರಾಯ ಬಯಿದಿ ಪೊಣ್ ಜೋಕುಲೆಗು ತಿಗಲೆಡ್  ಮಿರೆಪುಡಾವುದು ಬರ್ಪಿನಿ.  ‘ಮಿರೆ ಬನ್ನಗ ಪೊಣ್ಣೊಲೆಗು ನೆಲ ತೋಜಿಜಿಗ್ಯ’ ಇನ್ಫಿ ಗಾದೆ ಬಳಕೆಡ್ ಉಂಡು.   ಈ ಪೊಸ ರೂಪೊಡ್, ಆಕೆಳೆಗು ಒಂಜಿ ಚಪಲತನ, ವಯ್ಯಾರ - ತೆರಿಯಂದಿ ಜವಣಿಗೆದ ಒಂಜಿ ಮೊದ್ದುತನ ಬರ್ಪುನು . ತೆಲಿಕೆ-ನಲಿಕೆಡ್ ಜಗ ತೊಜುಜಿ.  ಜಾಗ್ರತೆ ದೆತ್ತೊಂಜಿಡ, ಗುರಿಕು ಬೂರುನ  ಪ್ರಸಂಗೊಳು ಬರೆರಇಯಾವು. 

ತಿಗಲೆದ ಕಟ್ಟ

ಪ್ರಾಯೋಗು ತಕ್ಕ ಬುಲೆವುನ ತಿಗಲೆದ ಆಕಾರ – ಪನ್ನುಣ್ಡ  ತಿಗಲೆದ ಗೂಡು. ‘ನಿನ್ನ  ತಿಗಲೆದ ಕಟ್ಟನಾ’– ಉಂದೊಂಜಿ ನೆರ್ಪಿನ ಪಾತೆರೊ.

ತಿಗಲೆ  ಕಲ್ಲು ಮಲ್ಪುನಿ

To endure  patiently. ಕಷ್ಟ ಬನ್ನಗ ನಮ್ಮ ತಿಗಲೆನು ಕಲ್ಲು ಮಳ್ಪೊಡು.  ‘ತಿಗಲೆ ಕೊರ್ದು’ ಧೈರ್ಯೊಡು ಕುಡ ಬರ್ಪಿ ಕಷ್ಟ-ಸುಖೋನು ಅನುಭವಿಸೆರೆ ‘ತಿಗಲೆ ಗಟ್ಟಿ’ ಮಳ್ಪೊಡು.  ಶಕ್ತಿವಂತೆರು ಆವೊಡು.  ‘ತಿಗಳೆ ಗುದ್ದೋಣೆರ’ ಬಲ್ಲಿ.  ನಿರಾಶೆಡು, ಬತ್ತಿನಕೆಳೆಡ ಎದುರು ತನ್ನ ಕಷ್ಟೊನು ಪಾತೆರ್ದು ಬುಲಿಪೆರ ಬಲ್ಲಿ.

ತಿಗಲೆ ನೋತೊಣುನಿ

ತಿಗಲೆಗು ಆಕೊಣ್ದು,  ದನಿ ಕೊರ್ದು ಬುಲ್ಪಿಣಿ.  ಸಾವುದ ಇಲ್ಲಡು ಇಂಚಿನ ದೃಶ್ಯೊನುಅಪಗಪಗ ತೂದುಪ್ಪರ್. 

ತಿಗಲೆಗು ಪಡಿ ಪಾಡುನ

‘ಪಡಿ’ ಪನ್ನುಣ್ಡ ‘ಬಾಕಿಲ್’ (ಕದ,door)’ (ತುಳು ಬೊಕ್ಕ ಕನ್ನಡೊಡು).  ಇಂದೆಕು ಸುಮಾರು ಅರ್ಥೊಳು ಉಂಡು. ಅವು:  ಅಳತೆ (size, measurement), ತೂಕದ ಕಲ್ಲು (weighing stone),  ವಿಧಾನ, ರೀತಿ (Plan, Method), ಬಾರ್ ಒಕ್ಕುನ ಮಂಚ (Paddy thrashing frame, bench, made of wooden strips or laths), ಕೂಲಿ (wages), ಓಡದ ಕುಳ್ಳುನ ಅಡ್ಡ ಪಲಾಯಿ (crosswise plank of a boat), ಪ್ರತಿಫಲ (ರಡ್ಡ್ ಅರ್ಥೋಡ್: ಪುರಸ್ಕಾರ  ವಾ ಪ್ರತೀಕಾರ), ಇತ್ಯಾದಿ. (See Tulu Lexicon, pp. 1896-1897).

ಉಂದೊಂಜಿ ಮನುಷ್ಯನ ದೇಹೊಗು ಕೊರ್ಪಿನ ಶಿಕ್ಷೆನು ತೆರಿಪಾವುನ ಪಾತೆರೊ.  ಒಂಜಿ ಕಾಲೊಡು, ಇಂಚಿನ ಶಿಕ್ಷ ಪದ್ಧತಿ ತುಳುನಾದುದು ಇತ್ತುನು.  ಕಯಿಕಂಜುಲು ತೋಟದ ಉಳಾಯಿ ಬರಂದಿನಂಚ ಬೇಲಿಗು ಇಂಚಿನ ಮುಳ್ಳು ಬಾಕಿಲುನು ದೀವೊಂದುಇತ್ತೆರ್.

1.  ಜಾಸ್ತಿ ಉಣ್ನುಂಡ, ಕರಗಂದೆ, ತಿಗಲೆಗು ಮುಳ್ಳು ಚುಚ್ಚುನಂಚಿನ, ಉರಿ ಬರ್ಪಿನಂಚಿನ ಅನುಭವ ಆಪುಣು.  ಉಂದೆಕು ‘ತಿಗಲೆಡ್ ಪಡಿ ಪಾಡಿನಂಚ ಆತುನು’– ಇಂದುದು ಪನ್ಪೆರ್. 

2.  ‘ಪಡಿ’ ಪನ್ನುಣ್ಡ ‘ಮುಳ್ಳುದ ತಟ್ಟಿ. ಕಂಗುದ ವ ಬಿದಿರುದ ತಲಿಕೆಡು ಬಾಕಿಲ್ ಮಲ್ತುದು ಆಯಿಕ್ ಮುಳ್ಳುದ ಗೆಲ್ಲುನು, ನುಂಗುದಿನ ಪಜಿರುನು ಮೆಯ್ಪಾವೆರು.  ಪಿತ್ತಿಲ್ದ (backyard garden) ಬಾಕಿಲಿಗು ಇಂಚಿನ ತಟ್ಟಿನು ತುಳುನಾಡುಡು ಕಟ್ಟೊಂದಿತ್ತೆರು.  ಇಂಚಿನ ತಟ್ಟಿನು ಶಿಕ್ಷೆ ಕೊರೆರ ಉಪಯೋಗ ಮಲ್ತೋಂದಿತ್ತೆರು ದುಂಬುದ ಒಡೆಯರ್ನಕುಳು.  ಈ‌ ಪಾತೆರೊನು ತೂಲೆ:  “ಅಬ್ಬಣ್ಣನ ತಿಗಳೆಡ್ ಪಡಿಪಾಡ್ಡು ಮುಟ್ಟಾಯೆರು, ಚಿಮಿಟಿ ಪಾಡ್ಡುಲಾ ಗುದ್ದು ಗುದ್ದಾಯರ್”.

ತಿಗಲೆ ಗಂಟೆರು 

ಉಂದೊಂಜಿ ನಮ ಕೇಣ್ದಿತ್ತಿನ ನೆರ್ಪಿನ  ಪಾತೆರೊ.  ಇಂದೆತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅರ್ಥ: ಸೋಮಾರಿ, ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪೆರ ಮೆಯ್ ತಪ್ಪಾವುನಾಯಿ.  ಎಲ್ಯಿಡ್ ಕಲ್ತಿದಿನ ಶಿಶುಗೀತೆದ ಮಲ್ಲನಂಚ ಆಲಸಿ, ಕೆಲಸ ಪನ್ನುಣ್ಡ ಲೆಕ್ಕದಾಂತಿ ನೆವನ ಪಣ್ಡುದು ತಪ್ಪಾದು ದೆಪ್ಪುನಾಯಿ. “ಒಣಸುಗು ಬಲ್ಲ ಮಲ್ಲ” ಇಂದುದು ಲೆಪ್ಪನಗ, “ತಯಾರುಳ್ಳೆತ್ತ”  ಪಣ್ಪಿನಾಯಿ.  ಉಣೆರ ತಯಾರು. ತಿಂದು, ತಿಂದು ಬೊಜ್ಜು ಬುಲೆವುಣು.  ಅಯನ ದಪ್ಪ ಗಾತ್ರೋನು ತೂಯಿನಕೆಳ್ಗು ಪೋಡಿಗೆ ಅಪುಣು.

‘ಆಯೆ ನೇಲ ತಿಗಲೆಗಂಟೆ’  ಈ ಪಾತೇರೊಡು ತೆಗಳ್ತೆಲಾ ಉಂಡು, ಪುಗರ್ತೆಲಾ ಉಂಡು.  ಸೋಮಾರಿಯಾದು ಮೆಯಿ ಬುಲೆಪಾಯೆಡಲಾ, ಎದೆಗಾರಿಕೆ ಉಂಡು.  ಅಂಚಾದ್,ದುಂಬುದ ಕಾಲದ ರಾಜೆರ್ನಕುಳು, ಕಾಸುದಕುಳು ಮಾತ ಇಂಚಿನ ಜವನೆರ ಪಡೆನು ತಾಂಕೊಂದು ಇತ್ತೆರ್. 

‘ತಿಗಲೆ’ ಪಣ್ಣುಡ  ‘ಎದೆ’. ‘ಗಂಟೆ’ ಪನ್ನುಣ್ಡ ‘ಆಣ್’ ಬೊಕ್ಕ ‘ಆಣ್ ಪುಚ್ಚೆ’.  ಆಣ್ತನದ ತಿಗಲೆ ಇತ್ತಿನಾಯಿ ತಿಗಲೆಗಂಟೆ.  ದಷ್ಟಪುಷ್ಟ ಕಾಯದ ಶಕ್ತಿವಂತೆ, ಧೈರ್ಯವಂತೆ.  ಅಕುಳು ಯಾಪಲ ತರೆ  ಕಂತು ಪಾಡುದು ಕುಲ್ಲೊಂದುಪ್ಪುನ, ಪೆರ್ಮರಿದಂಚ ಜೆತ್ತೊಂದುಪ್ಪುನ ‘ತಿಗಲೆಕಂಡು’, ಕೆಲಸ ಕಳ್ವೆರು  ಅತ್ತ್.   ಕಾಲ ಬನ್ನಗ  ‘ತಿಗೆಲೆಗು ಒಯ್ತೊಣ್ದು’,‘ತಿಗಲೆ ತಟ್ಟುದು’, ‘ತಿಗಲೆ ನುರಿಪೆರ’  ತಯಾರು ಇತ್ತಿನಕುಲು– ನಮ್ಮ ಸೈನಿಕೆರನಂಚ. 

ತಿಗಲೆಗಂಟೆರು ಒಂಜಿ ಪುರಸ್ಕಾರದ ಪುದರು.  ತಿರಸ್ಕಾರದ ಪುದರು ಅತ್ತ್.   ಯಾಪಲ ಎಡ್ಡೆ ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪೆರ ತಯಾರುಪ್ಪುವೆರು.  ಅಂಚಿನಕೆಲ ಪಡ್ಕೆ ಕೆಲಸ ಮಳ್ಪವುನಕುಲುಲಾ ಉಳ್ಳೆರು.

     ಸೌಜನ್ಯ:  ಕೆಲವೊಂಜಿ ತಿಗೆಲೆದ ಜೋಡು ಪದೋಲೆನು ‘ತುಳು ನಿಘಂಟು’ (ಸಂಪುಟ 4)-ಡ್ಡು ದೆತ್ತೋನುದೆ.

- ಹೊಸಬೆಟ್ಟು ವಿಶ್ವನಾಥ್, ಪುಣೆ

                                  13.06.2017